Żadne

Jest taki stary uniwersytecki dowcip: idzie dwóch studentów ulicą i nagle zauważają, że na chodniku leży jakaś brudna, zdeptana, pomięta kartka. "Co to takiego?" pyta jeden, na co jego kumpel odpowiada: "Nie wiem ale kserujemy!" :D

Każdy, kto ma za sobą ten etap edukacji w jego polskim wydaniu, świetnie rozumie w czym rzecz. :) Niedostatek podręczników oraz wszelkich materiałów pomocniczych sprawia, że założenie punktu ksero w pobliżu studenckiego kampusu to niemal pewny sposób na biznes. O ile ceny będą odpowiednio niskie możemy mieć pewność, że kolejka studentów będzie warować pod naszymi drzwiami od chwili przed otwarciem aż do godziny zamknięcia. :]

Natomiast student poza szybko rosnącą stertą makulatury zdobywa także cenną umiejętność prawidłowego odszyfrowywania słów, będących fotokopią fotokopii jeszcze innej fotokopii - zatem jakością znacznie odbiegających od oryginału, z przebarwieniami wynikającymi z pogłębiania wad takiego systemu powielania tekstów, powiększającymi się z każdą kolejną kopią. Mutującymi niczym szkodliwy gen w ramach bardzo ograniczonej puli. Z każdym dublem coraz mniej podobnym do oryginalnych kart książki czy czasopisma; powykrzywianym, nieczytelnym, bardziej obelgą aniżeli rzetelnym źródłem informacji.
Nieraz dochodzi wręcz do sytuacji, w których wielokrotnie kserowany tekst w ogóle przestaje być czytelny: ilustracje bieleją zupełnie, przypominając prześwietloną starą kliszę fotograficzną, natomiast tło tekstu, teoretycznie białe, w miejscu odrobinę większego zacienienia podczas wykonywania pierwszej fotokopii, z czasem staje się zupełnie czarne, niepodobna już odczytać ukrytych na jego tle liter.

Błędy z chwili powstawania pierwszej kopii - wówczas drobne i całkowicie wybaczalne - z czasem stają przekleństwem nieszczęsnego czytelnika. Wydaje się wręcz, że jedynym punktem wspólnym między stronicą książki a dziesiątą z kolei kopią jej kopii są już tylko pozory.
Z perfumami jest podobnie.

Choć we współczesnych perfumeriach wciąż możemy odnaleźć pachnidła stworzone przed dziesiątkami lat i obrosłe w nimb legendy, to przecież poza nazwą, zbieżnością flakonów i - ewentualnie - ogólnym duchem pachnidła zgoła nic nie upodabnia ich do dzieł, które kiedyś szokowały, poruszały, uwodziły.

Shalimar, Mitsouko, Jicky, Vol de Nuit, Nahema, Samsara; Chanel No. 5 i No. 19, Égoïste, Cristalle, Coco; Miss Dior, Diorella, Poison, Dolce Vita, Dune a nawet Addict; klasyczne Opium od YSL; Vent Vert, Monsieur, Ivoire od Balmain; Arpège od Lanvin, L'Air du Temps Niny Ricci, Bal à Versailles od Jeana Desprez, Habanita od Molinard; Anaïs Anaïs marki Cacharel. Te oraz wiele, wiele innych pachnideł - żadne z nich nie przypomina już swojej pierwotnej wersji.
Istnieje miedzy nimi przepaść znacznie większa aniżeli pomiędzy stroną książki a jej dwudziestą kopią z kolei. Im pachnidło powstało wcześniej, tym większą zdaje się być przepaść.

Dokonywany w świetle prawa mord na sztuce perfumeryjnej trwa.

Nie znam wszystkich wymienionych zapachów w ich oryginalnych formach, to prawda. Miałam jednak okazję poznać każde z nich we wcieleniu sprzed co najmniej dwudziestu lat i wierzcie mi, choćbym nawet lubiła ich współczesne wydania, żadne nie pachnie nawet w połowie tak pięknie, nie przejawia nawet ułamka złożonych, bogatych i zwyczajnie ciekawych osobowości swoich odpowiedników sprzed dziesięcioleci.
Żadne nie budzi takiego zainteresowania ani nie prowokuje tak rozmaitych reakcji. Żadne nie jest prawdziwe.

Nim prawa do produkcji perfum danej marki zaczęły być masowo wykupywane przez koncerny kosmetyczne czy wręcz produkujące chemię gospodarczą, nim posiadanie in-house perfumer, "nadwornego perfumiarza" stało się luksusem, niewspółmiernym do spadających [dzięki upowszechnianiu syntetycznych zamienników naturalnych ingrediencji] kosztów produkcji pachnideł, zanim dyrektywy IFRA stały się impulsem do jeszcze bardziej drakońskich oszczędności na produkcji - zwanych wprost skąpstwem oraz oszukiwaniem klientów - doprowadzając do zmian prawnych pod żałosnym pozorem ryzyka uczuleń u jednej milionowej promila społeczności Ziemi, zanim to wszystko stało się rzeczywistością rynku perfumeryjnego, ów produkt naprawdę posiadał duszę i charakter.. wróć: posiadał Duszę i Charakter. :D Takie były wyraźne! ;)
W porównaniu z nimi współczesne pachnidła głównego nurtu, szczególnie te najnowsze, to śmiech na sali. Kpina w żywe oczy. Zajmowanie Krymu (i reszty wschodniej Ukrainy?), ledwie zdążył zgasnąć olimpijski znicz. Godne pożałowania, wynikające z megalomanii poczucie własnej bezkarności.

Gdzie podziały się zapachy, które potrafiły burzyć zmysły? Pobudzać emocje? Zrastać się z noszącą je osobą niczym druga skóra? Gdzie podziały się signature scents z tamtych lat?

Bo przykro mi bardzo ale nie wierzę, by perfumiarze, startujący w konkursie na nową wersję klasycznych perfum Balmain czy Caron, podróżowali do Osmoteki by rozgryźć pierwowzór pachnidła sprzed pięćdziesięciu lat. Ktoś, kto oprócz owych być-może-perfum pracuje jeszcze nad kolejną "słodko-owocową" molekułą, wraz z zespołem rozkminia zapach sosu BBQ na życzenie globalnej sieci "restauracji" z hamburgerami czy innym kurczakiem w panierce a także udoskonala woń drugiego na rynku proszku do prania, naprawdę nie ma czasu na podobne ceregiele.

Na coś takiego byłoby stać co najwyżej marki w stylu Chanel lub Guerlain, gdzie zarówno stare receptury jak i gotowe już produkty są na wyciągnięcie ręki głównego perfumiarza, przynajmniej w teorii. ;) Jednak czy nawiązywanie do oryginalnych składów, szukanie kompromisu między realiami ówczesnymi a obecnymi naprawdę ma miejsce? Szczerze wątpię. Nie w świecie, w którym budżet na produkcję jest kilkukrotnie mniejszy aniżeli budżet na reklamę, zaś czas nigdy nie jest sprzymierzeńcem komercyjnego twórcy.

I właśnie dlatego najczęściej dostajemy popłuczyny po ostatniej wersji pachnidła, nie mające zgoła żadnego związku z cieczą, którą sprzedawano pod identyczną nazwą i w podobnych flakonach jeszcze dwadzieścia lat temu. W perfumeriach Wam o tym nie powiedzą - jeszcze by sprzedaż spadła, więc nie dziwię się, że na szkoleniach dla pracowników o reformulacjach nie słychać ani słowa. :] Tylko magii żal...

Nie przemawia do mnie też argumentacja, że nowe wersje bywają tak udane, iż szkoda byłoby, gdyby nie powstały wcale. Jeżeli coś, co kiedyś było potężnym orientem, cielesnym lub żywiczno-piżmowym dziś funkcjonuje jako dzieło drzewne albo zamszowo-paczulowe, dlaczego nie miałoby ujrzeć światła dziennego jako samodzielna premiera i pod inną nazwą pracować na swój własny sukces?

Aaa, zapomniałam! ;> Kampanie reklamowe nowych perfum kosztują krocie, utrzymanie starych bestsellerów jest jeszcze droższe ale rezygnacja z nich pociągnęłaby za sobą znaczne straty. W takim wypadku "reformulacja" (pisana w cudzysłowie, jeżeli w istocie chodzi o stopniową całkowitą odmianę pachnidła) tym wszystkim producentom proszków do prania tudzież aromatów do chipsów wydaje się idealnym rozwiązaniem: nie tracąc kury znoszącej złote jaja mogą zaoszczędzić olbrzymie sumy.
Czysty zysk! Dla producentów. Dla klientów to jedynie strata... ale kto by tam się przejmował klientami???

W efekcie rośnie prężny wtórny rynek perfum vintage, sprzed X reformulacji lub w ogóle wycofanych z produkcji. Jego sukces nie tak dawno temu zwrócił uwagę obecnych właścicieli marek perfumeryjnych, który na potęgę zaczęli wznawiać swoje stare bestsellery, "motywowani stale ponawianymi prośbami oddanych klientów" [ahaaa... :P ]. Dior, Chanel, Yves Saint Laurent, Givenchy i kilka innych powszechnie znanych brandów nagle ogłosiło powrót dawnych klasyków. Oczywiście w ściśle ograniczonej dystrybucji, oczywiście po mocno wygórowanych cenach, oczywiście do pierwotnych wersji podobnych w stopniu co najwyżej średnim. ;] Rzecz jasna, w żaden sposób nie są w stanie wypełnić pustki po żywym, złożonym oryginale.

Niniejszy wpis zainspirowało kilka bodźców:
* dzisiejsze spotkanie z moją Mamą, podczas którego Mama pachniała Ysatisem (już nieprodukowanym), ja natomiast Habanitą o około dziesięcioletnim rodowodzie;
* zakup co najmniej trzydziestoletniej Miss Dior;
* wygrzebanie ze swoich zbiorów już wpół zapomnianego flakonu Alliage od Estée Lauder a także miniaturki Fath de Fath, zapomnianej całkowicie;
* informacja, że cudowny L'Oréal, właściciel praw do perfum marki Cacharel po raz kolejny zamierza położyć łapę na recepturze mojego ukochanego Anaïs Anaïs (dodając mu przy okazji flanker);
* poznanie nowej wersji Panthère od Cartier, skądinąd całkiem przyjemnej ale gdzież jej do przepotężnego oryginału!
* informacja o znajomej, która znalazłszy w rzeczach odziedziczonych po krewnej "jakiegoś starego, śmierdzącego Chanela" wylała zawartość flakonu do muszli klozetowej.

Dziś już wiem, dlaczego na początku perfumowej pasji tak srodze zawiodła mnie zawartość charakterystycznego czerwonego flakonu Opium od YSL, jakże odmienna od moich wspomnień o tym aromacie. Wiem, ponieważ dane mi było powąchać pachnidło z około czterdziestoletniego flakonu i mogłam cofnąć się we własną przeszłość. Już nie czułam współczesnych pieniących się mydlin przechodzących w mikry puderek ale Dzieło przez wielkie D, wielkie i potężne, osnute wokół bezkompromisowych akordów ostrych przypraw oraz majestatycznego wręcz duetu benzoesu z balsamem tolutańskim, wspartego na kwiatach oraz piżmie i kastoreum. Takie, którego nie sposób zapomnieć, które będzie do nas wracać w snach.
Dzięki czemu podobnego do starych wersji Shalimar lub Piątki, do L'Air du Temps i Je Reviens. A także do starej Miss Dior, wobec której obecna wersja [tak, ta która jeszcze niedawno uchodziła za Miss Dior Chérie] wydaje się być co najwyżej obelgą, z gatunku tych najbardziej pospolitych. :]

Które perfumy spośród wszystkich długo obecnych na rynku są dziś warte swojej nazwy oraz Legendy, jaką ochoczo się podpierają?
No cóż, żadne.
___
Dziś noszę wspomnianą w tekście Habanitę.

P.S.
Źródła ilustracji:
1. http://starsofjazz.blogspot.com/2012/10/stars-of-jazz-august-27-1956-show-10.html
2. http://sorceryofscent.blogspot.com/2011/09/fruitful-fleamarket-pickings.html
3. http://thevintageperfumevault.blogspot.com/2010/12/more-tips-on-storing-vintage-perfumes.html
4. http://perfumuschicago.wordpress.com/2011/12/20/project-amelia/
5. i 6. kolaże mojego autorstwa, powstałe z wyszperanych w Sieci starych reklam perfum